Alles over de houtworm
Je wilt alles over de houtworm weten, omdat je misschien geribbelde, garnaalachtige larven in hout hebt gevonden. Maak je je zorgen? Of is er niets aan de hand en wil je gewoon zoveel mogelijk over houtworm weten? Hier vind je alle informatie. En we verklappen alvast een heel belangrijk feitje: wie houtworm in zijn woning of bedrijf heeft, kan heel wat problemen verwachten.
Dit moet je weten over houtworm!
- Houtworm vreet hout aan. In de vrije natuur en in gebouwen.
- Je kunt jaren met houtworm leven zonder het te merken.
- Om houtworm weg te krijgen heb je altijd een professional nodig.
Wat is houtworm?
Het woord ‘houtworm’ wordt gebruikt voor de larven van keversoorten die van hout leven. Deze keversoorten zijn in twee groepen te verdelen: de nathoutboorders en de drooghoutboorders. Om te begrijpen waar de houtworm in een woning of bedrijfspand vandaan komt, leggen we eerst het verschil uit tussen deze twee groepen kevers
Wat zijn nathoutboorders?
Nathoutboorders zijn keversoorten die vers (dus vooral nat) hout in de vrije natuur aantasten. Zieke of pas gevelde bomen zijn meestal het doelwit.
Wat zijn drooghoutboorders?
Drooghoutboorders zijn keversoorten die droog (onbewerkt) hout in woningen en bedrijven aantasten. Tref je binnen houtworm aan? Dan kun je erop rekenen dat het gaat om larven van kevers uit deze groep.
Soorten houtworm herkennen
Tot de drooghoutboorders behoren zeker vier beruchte keversoorten. Hun larven worden aangeduid als ‘houtworm’. Niet zelden leidt dat tot verwarring, want met welke keversoort heb je eigenlijk te maken als je - toevallig - houtworm in huis aantreft?
- De gewone houtwormkever
- De grote houtwormkever
- De huisboktor
- De spinthoutkever
v.l.n.r.: de gewone houtwormkever, de grote houtwormkever, de huisboktor en de spinthoutkever.
Het is belangrijk bij houtworm dat je weet met welke keversoort je te maken hebt. Zeker als je vermoedt dat er houtworm in je woning of bedrijfspand leeft… wat we natuurlijk niet hopen! Maar laten we eens beginnen met de meest voorkomende keversoort in gebouwen: de gewone houtwormkever.
De gewone houtwormkever
De gewone houtwormkever is een langwerpige, donkerbruine kever met een licht gewelfd rugschild. Hij wordt 2,5 tot 5 mm lang. Als je naar zijn kop kijkt, dan zie je er een soort kap overheen. Het doet een beetje denken aan een monnik met voorovergebogen hoofd.
Hoe leven gewone houtwormkevers?
Volwassen geworden exemplaren vliegen meestal in de maanden mei tot en met augustus uit het hout om te gaan paren. De vrouwtjes vliegen dan verder. Die gaan op zoek naar houten oppervlakken om eitjes in te leggen. Gewone houtwormkevers hebben een voorkeur voor hout van naald- of loofbomen.
De gewone houtwormkever staat ook wel te boek als ‘kleine houtworm’ of ‘meubelkever’. Deze laatste term houdt overigens niet in dat de larven alleen in meubels zitten. Helaas.
Want als gewone houtwormkevers geschikt hout vinden, dan leggen ze hun eitjes in alle mogelijke spleten of groeven. Soms worden eitjes ook wel in oude boorgangen gelegd, want waarom moeilijk doen als het makkelijk kan?
Van larve tot volwassen houtwormkever
Een wijfje legt ongeveer 40 eitjes per keer. De eitjes zijn een kwart millimeter groot en bijna doorschijnend. Hieruit komen de boosdoeners: geribbelde, lichtgele larven van 6 mm lang. Of ze zich nu binnen of buiten (in boomstronken) ontwikkelen: dit maakt niet uit. Zolang de thermometer maar 22 tot 23 aangeeft, groeien de larven goed. De juiste luchtvochtigheid en de houtsoort waar ze in verblijven, zijn ook bepalend voor hun leeftijd. De larven zitten soms drie jaar in het hout voor ze volwassen worden en uitvliegen. Drie jaar! Concreet betekent dit drie jaar aan knaagschade inclusief kans op instortingsgevaar.
De grote houtwormkever
Net als je denkt dat de gewone houtwormkever al erg genoeg is, heeft de natuur nog een extra verrassing voor je: de grote houtwormkever. Deze soort is (zoals de naam al doet vermoeden) groter dan de gewone houtwormkever: 4,5 tot 9 mm. Het rugschild is donkerbruin en er zitten gele vlekken op. Dit insect wordt ook wel ‘bonte knaagkever’, ‘bonte klopkever’ of ‘doodskloppertje’ genoemd. Met zulke namen kun je natuurlijk problemen verwachten...
Hoe leven grote houtwormkevers?
In maart en juni vliegen de volwassen exemplaren uit om te paren. Het wijfje legt hierna 40 tot 60 eitjes per keer. Ze doet dit het liefst in door vocht en schimmel aangetast hout. Uit de eitjes komen larven van 11 mm lang. Ze kruipen over het hout tot ze een goede plek vinden om zich in te boren. De larven eten hout én schimmel, want van schimmel groeien ze vaak nog sneller. De aantasting van het hout gaat door tot ze volwassen worden, uitvliegen en zich vermenigvuldigen. Tot die tijd kunnen ze wel vijf jaar in het hout blijven zitten. En net als bij de gewone houtwormkever begint deze hele cyclus weer opnieuw.
Wat eten grote houtwormkevers?
Grote houtwormkevers zijn vooral gek op loofhout, zoals iepen, eiken of kastanje. Soms tasten ze ook grenenhout aan: het is maar net welke houtsoorten in hun omgeving voorkomen. En zoals gezegd: schimmel op het hout is voor hen een welkome toevoeging op het menu.
De huisboktor
Bijzonder impopulair is de huisboktor, omdat de larven van deze kever vaak meer schade aanrichten dan andere soorten houtworm. Kenmerkend is dat boktorlarven zich een weg in de lengterichting van het hout knagen, bijvoorbeeld in balken. Dit maakt dat houten constructies nog sneller verzwakken dan bij aantasting van houtworm van andere soorten kevers. Over boktor hebben we een aparte blog geschreven. Daarin vind je alles wat je over dit schadelijke ongedierte moet weten!
De spinthoutkever
Tot de spinthoutkevers behoren meerdere soorten, maar de meest voorkomende soort is de bruine spinthoutkever, ofwel ‘parketkever’. Deze kever is langwerpig en donkerbruin van kleur. Hij wordt 2 tot 7 millimeter lang. De larven zijn vaalwit van kleur en ongeveer 6 mm lang. Ze zijn dol op spinthout: dat is de houtlaag tussen de kern en de schors van boomstronken. Spinthout uit loofbomen vinden de larven al helemaal fantastisch. Je treft de larven meestal aan in vloeren of in omlijstingen van schilderijen.
Hoe ontstaat houtworm?
Houtwormkevers en hun larven komen niet zomaar gebouwen terecht. Vaak zitten ze in brandhout dat je vers uit het bos hebt gehaald. Leg je het hout naast je haard neer, dan verspreidt het ongedierte zich binnen de kortste keren door je woning. Soms kom je echter ook houtworm of kevers in tweedehands meubels tegen. Eenmaal aangeschaft en binnengehaald, kun je rekenen op een houtwormplaag. Soms worden de kevers of de larven ook wel vervoerd met houttransporten. Controle op goederen blijft daarom erg belangrijk, zeker als er kans is op ongedierte!
Schade door houtworm
Schade door houtworm komt door de larven van de houtwormkevers. De kevers zelf dragen indirect bij aan de schade omdat ze de eitjes verspreiden. Hoe dit gaat? Een kever legt eitjes in hout. De uitgekomen larven vreten direct het hout aan om te kunnen groeien. Al snel duiken ze verder het hout in om er lange, kronkelige gangen in te vreten. Dit vreetfestijn kan jaren aanhouden!
De gevolgen zijn vaak ingrijpend. Houten constructies verzwakken steeds meer tot ze het op een zeker moment begeven. Het kan om een draagconstructie gaan, zoals een steunbalk. Breekt die door, dan ontstaat er een levensgevaarlijke situatie. Helaas kan dit euvel erg lang onzichtbaar blijven, omdat de larven vaak diep in het hout verstopt zitten. Je merkt ze niet zomaar op, tenzij je ergens toevallig kevers ziet lopen. Of als een wormpje zijn kop eens uit het hout steekt. Vanaf dat moment moeten alle alarmbellen bij je gaan rinkelen!
Is houtworm gevaarlijk voor je gezondheid?
Houtworm is niet gevaarlijk voor mensen. De larven bijten en steken niet. Ze verspreiden ook geen ziektes, voor zover bekend. Vreten ze houten draagconstructies aan, dan ontstaat er mogelijk wel een gevaarlijke situatie. Je moet er niet aan denken dat een steunbalk het plots begeeft als je hele gezin thuis is. Of als je personeel aanwezig is in je bedrijf. Hoe sneller je dus houtworm ontdekt, hoe veiliger!
Hoelang leeft houtworm in hout?
Houtworm leeft ongeveer drie jaar in hout. Maar houtworm van de boktor kan tot wel tien jaar of meer in hout leven. Zeker als de larven al die tijd onopgemerkt blijven. Hoe weet je hoe lang houtworm in hout leeft? Dat is moeilijk te bepalen. Vaak zie je eerst de gaten in het hout, maar die kunnen ook ontstaan zijn door ‘oude generaties’ houtworm. Ofwel: door larven van houtwormkevers of boktor die allang zijn uitgevlogen.
Hoe controleer je op houtworm?
Als je vermoedt dat er houtworm in je woning of bedrijf aanwezig is, dan raden we je sterk aan om dit verder te onderzoeken. Wil je nog even geen expert inschakelen voor een inspectie? Met deze aanwijzingen kom je misschien al een eind op weg.
Tip 1
Kijk goed naar het houtwerk. Zitten er overal kleine cirkelvormige gaatjes in van ongeveer dezelfde grootte? Mogelijk zijn dit uitvliegopeningen van volwassen geworden larven. Kevers dus.
Tip 2
Kijk ook onder het houtwerk. Liggen er hoopjes zaagsel op de vloer? Dit kan boormeel zijn, dat is ontstaan door het geknaag van de larven. Bij korrelig boormeel heb je waarschijnlijk te maken met gewone houtworm. Is het boormeel vrij grof van structuur, dan gaat het om de larven van de grote houtwormkever.
Tip 3
Wie heel goed luistert, hoort misschien knaaggeluiden uit het hout komen. Vooral in de zomer schijnen larven goed hoorbaar te zijn. Is het juist stil? Dan wil dat nog niet zeggen dat er geen houtworm aanwezig is!
Tip 4
Misschien zie je toevallig een larve uit het hout steken. Je weet dan meteen genoeg! Pak dan meteen je telefoon en bel een ervaren bestrijder.
Tip 5
Mogelijk lopen er ook kevers in je pand rond die op zoek zijn naar hout om eitjes in te leggen. Ook dan weet je - helaas - voldoende en moet je een bestrijder bellen.
Houtworm voorkomen? 5 tips!
Wie zit er te wachten op houtworm in huis? Niemand! Zeker als er veel hout in je huis of bedrijfspand is verwerkt, is het wijs om je eens in verdiepen in preventieve maatregelen. We noemen hier een aantal interessante acties:
Tip 1
Controleer brandhout uit het bos altijd op tekenen van houtworm voor je het naar huis brengt. Zitten er overal gaatjes in? Zie je één of meerdere wormen? Lopen er één of meerdere kevers op? Zo ja, laat het hout dan maar liggen.
Tip 2
Je loopt in een winkel en ziet een prachtig bureau of dressoir staan. Tweedehands, maar mooi houtwerk! Maar check direct op houtworm. En doe dat nog vóór je je portemonnee trekt. Zie je iets verdachts, licht dan meteen de verkoper in. Zo voorkom je ook dat iemand anders het meubel koopt. Wel zo sociaal, toch?
Tip 3
Hout dat je al in huis of in je bedrijfspand hebt liggen, kun je verven of vernissen. De verf- of laklaag bemoeilijkt eventuele kevers om eitjes in het hout te leggen.
Tip 4
Je kunt houten meubels preventief behandelen met een anti-houtwormmiddel. Dit helpt trouwens alleen als je nog geen houtworm in huis hebt. Gebruik je het middel als houtworm wel aanwezig is? Dan ben je al te laat.
Tip 5
Hout verven of lakken voorkomt dat het materiaal vochtig en/of beschimmeld raakt. Zo maak je het hout minder aantrekkelijk voor, bijvoorbeeld, de grote houtwormkever en haar kroost.
Paniek. Houtworm slaat toe!
Ondanks al je goede (voor-)zorgen, heb je toch houtworm in je huis of in je bedrijf gevonden. Misschien ben je dan nog op tijd, misschien niet. Maar dat weet je pas zeker als je een professional inschakelt die je vermoedens kan bevestigen. Intussen slaat de angst je al om het hart: wat wordt meestal door vraatzucht van de houtworm aangetast?
- Deuren
- Raamkozijnen
- Vloeren
- Trappen
- (Draag-)balken (levensgevaarlijk!)
- Schuren of tuinhuisjes
- Boomstronken. En dus ook brandhout…
- Meubels (kasten, stoelen, eettafels… noem maar op!)
- Kunstwerken (beelden of omlijstingen van schilderijen)
- Andere voorwerpen, zoals manden of kisten… tot je kaasplank aan toe.
Kun je zelf houtworm aanpakken?
Houtworm aanpakken begint eerst en vooral bij preventie. Als de houtworm eenmaal in een gebouw zit, dan is het een stuk lastiger - zo niet bijna onmogelijk - om ze zelf te bestrijden. Ja, er bestaan doe-het-zelfmiddelen, maar die zijn vooral bedoeld om houtworm te voorkomen. Je smeert je meubels of ander (klein) houtwerk in met petroleum, zodat kevers hier lastig eitjes in kunnen leggen.
Naast petroleum zijn er ook andere (chemische) middelen verkrijgbaar, maar we weten vrijwel zeker dat deze lang niet zo krachtig zijn als de insecticide die professionele ongediertebestrijders gebruiken. Het gaat er namelijk om dat een middel langdurig kan doorwerken. En weet je wel om hoeveel larven het gaat en waar ze precies zitten? Zolang je dat niet met zekerheid kunt zeggen, is er geen beginnen aan.
Misschien heb je ‘geluk’ en zie je wel wat kevers in je woning rondlopen. Die kun je meteen doden! Zo voorkom je dat ze op allerlei plekken eitjes gaan leggen… als ze dat al niet hebben gedaan. Hoe je nóg sneller van zowel kevers als larven af komt? Verreweg de meeste mensen schakelen direct een bestrijdingsdeskundige in.
Houtworminspectie
Je ontkomt er uiteindelijk niet aan: een houtwormplaag is zo lastig te bestrijden dat je het eigenlijk alleen maar aan een expert kunt overlaten. Je maakt een afspraak en hij komt langs voor een eerste inspectie. Samen met jou loopt hij alle plekken langs die (mogelijk) aangetast zijn. Zo komt hij tot duidelijke antwoorden op zeven belangrijke vragen:
- Is er daadwerkelijk sprake van houtworm?
- Om welke houtwormsoort gaat het?
- In welke ruimtes zitten de larven? Vaak in de kruipruimte of op zolder.
- Waar zitten de larven precies? In balken? Of ook in meubels?
- Hoe veilig zijn de houtconstructies nog? Met name draagbalken moeten goed gecontroleerd worden. Een aannemer kan dit desgewenst ook controleren.
- Zitten er uitvliegopeningen in het hout? Hoe groot zijn ze?
- Ligt er boormeel onder het hout?
Hoe weet een bestrijder om welke soort houtworm het gaat?
Als hij die vindt, bestudeert de ongediertebestrijder rondlopende kevers en larven. Ook meet hij de vorm van eventuele uitvliegopeningen in het hout. De gaten die de larven van de gewone houtwormkever maken, hebben meestal een diameter van 1-2 mm. De larven van de grote houtwormkever knagen grotere gaten: 2,5 tot 4 mm.
Plan van aanpak bij houtworm
Na de inspectie weet de bestrijdings-expert wat er moet gebeuren om de overlast door houtworm op te lossen. Hij schrijft dan een plan van aanpak. Hierin staat welke werkzaamheden nodig zijn. Ook de kosten worden specifiek toegelicht. Beschouw dit als een vrijblijvende offerte. Je hoeft alleen nog maar je akkoord te geven.
Hoeveel een ingreep kost? Dat hangt af van de ernst van het houtwormprobleem. Want hoe meer ruimtes behandeld worden, hoe meer middelen en werkuren nodig zijn. Bovendien is de inrichting van de behandeling ook afhankelijk van de houtwormsoort die - terwijl je met de expert overlegt - nog vrolijk door je houten constructies blijft bijten.
Voorbereiding op houtworm bestrijden
De bestrijder geeft ook aan welke voorbereidende werkzaamheden nodig zijn. Hier draag je als klant vaak een steentje aan bij. Denk bijvoorbeeld aan:
- Het schuren van (bewerkte) houtoppervlakken.
- Het stofvrij maken van hout.
- Het vrijmaken van kruipruimtes. Staat er water? Dan moet dat eerst verwijderd worden voor de ongediertebestrijder de ruimte kan behandelen.
- Het verwijderen van isolatiemateriaal.
Je kunt dit allemaal zelf doen of afspreken dat de bestrijder dit (ook) voor je doet. Het is mogelijk dat hij daar extra kosten voor in rekening brengt.
Hoe werkt professionele houtwormbestrijding?
Na de voorbereidende werkzaamheden gaat de expert zo snel mogelijk aan de slag met houtworm bestrijden. Eén ding is zeker: het wordt een pittige klus, maar wel één waar de expert veel voldoening uit haalt als het lukt. Als het lukt? Ja, natuurlijk! Stapje voor stapje weliswaar. Bekijk de volgende stappen maar eens:
Stap 1
Aangetast hout wordt nog eens gecontroleerd door de expert. Is het nog sterk genoeg voor een behandeling? Zo niet, dan moet het hout (door een andere professionele partij) vervangen worden.
Stap 2
Hout dat te ernstig verzwakt is, is afvalhout. Dit wordt verwijderd en verbrand. Dit laatste is om verspreiding te voorkomen. Gelukkig zijn de larven niet bestand tegen temperaturen van 55 graden of hoger.
Stap 3 (alleen bij schimmel)
Bij beschimmeld hout moet je eerst het vochtprobleem oplossen. Misschien lekt het in je woning. Of er is sprake van een rioolprobleem. Verhelp deze problemen eerst, zodat het hout goed kan drogen voor behandeling.
Stap 4 (alleen bij bewerkt hout)
Houtwerk met lak- en verflagen zijn soms ook aangetast. Bijvoorbeeld als de kever kans heeft gezien om op een onbehandeld plekje eitjes te leggen. Het hout moet dan vooraf geschuurd en afgestoft worden. Zo kan het bestrijdingsmiddel straks makkelijker in het hout trekken.
Stap 5
Alle uitvliegopeningen in het hout worden met een staalborstel gereinigd.
Stap 6
De bestrijder boort wat extra gaten in het hout en steekt er pluggen in. Dit doet hij niet bij meubels, maar vooral bij balken of andere (grote) draagconstructies. Waarom gaten met pluggen? Zo trekt het bestrijdingsmiddel later makkelijker in het hout.
Stap 7
De expert verwijdert al het boormeel en het hout wordt stofvrij gemaakt. Hier gebruikt hij soms een stofzuiger voor.
Stap 8
De bestrijder draagt speciale kleding en een masker om zichzelf te beschermen. Hij injecteert onder druk een zeer giftig (maar daarom ook langdurig werkend) insecticide in het aangetaste hout. De pluggen in het hout zorgen ervoor dat het middel tot in kern van het hout doordringt.
Het gif doodt niet alleen de larven, maar ook de (nog niet uitgekomen) eitjes. Gaat het om larven van de boktor? Dan moet de het hout volledig met insecticide doordrenken. Voor andere soorten houtworm is het niet nodig om het gif zo diep aan te brengen.
Let op: tijdens de behandeling met insecticide zul je 24 tot 48 uur uit je huis moeten blijven. Dit zal vooraf ter sprake komen in het plan van aanpak, dan kun je je daarop voorbereiden.
Stap 9 (alleen bij houtworm in de kruipruimte)
De bestrijder gebruikt voor kruipruimtes een speciale vloeistofpomp om het gif gericht aan te brengen. Aan de pomp is een lange slang verbonden, die is ook handig voor plagen op zolder.
Stap 10 (alleen bij houtworm op zolder)
Zit er vooral houtworm op zolder? In sommige gevallen moet er dan eerst een hoogwerker of steiger worden geregeld. Ook dit soort zaken komen in het plan van aanpak zeker aan bod.
Stap 11 (alleen bij houtworm in meubels)
Meubels met houtworm worden in de regel nooit met insecticide behandeld. Behandeling door vergassing is wél mogelijk. Hier bestaan gespecialiseerde bedrijven voor. Het meubel wordt in een gaskamer gezet en met CO2 of fosforwaterstof behandeld. Deze methode is heel geschikt als je geen kostbare (erf-)stukken wilt verliezen. Geen kostbaar meubel, wel houtworm? Dan is het beter dat het meubel wordt vernietigd. Geef het in elk geval niet voor hergebruik door aan geïnteresseerden!
De nazorg
Na een professionele ingreep bij houtworm komt het soms voor dat het behandelde hout nog eens verstevigd moet worden. Hier schakel je mogelijk een gespecialiseerd (bouw-)bedrijf voor in. Het hout moet wel eerst goed opdrogen voordat het bedrijf ermee aan de slag kan.
Is alle houtworm verdwenen? Zie je ook geen kevers meer? Dat is natuurlijk een mooie reden om een champagnefles te ontkurken! De aangebracht insecticide werkt bovendien nog tot zeker vijf jaar door, dus je mag terecht opgelucht ademhalen. En als je écht zeker wilt weten dat er geen volgende plaag komt, kun je de bestrijdings-specialist altijd weer uitnodigen voor een inspectie.
Plaats een aanvraag